Stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej w związku ze zbliżającymi się wyborami do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, dnia 7 lipca 2015 r.

 Państwowa Komisja Wyborcza

ZKF-503-1/15

 Stanowisko

Państwowej Komisji Wyborczej

w związku ze zbliżającymi się wyborami do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Państwowa Komisja Wyborcza, jak wielokrotnie wcześniej wskazywała, przypomina, co następuje.

Z formalnego punktu widzenia kampania wyborcza w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rozpocznie się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie zarządzenia wyborów (art. 104 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. — Kodeks wyborczy, Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.). Przepisy Rozdziału 12 w Dziale I Kodeksu wyborczego regulują w precyzyjny sposób zasady prowadzenia kampanii wyborczej od tej właśnie daty, stanowiąc jednocześnie, że kampanii wyborczej nie można prowadzić na 24 godziny przed dniem głosowania i w dniu głosowania aż do jego zakończenia. Przepisy Rozdziału 15 w tym Dziale Kodeksu wyborczego normują zaś finansowanie kampanii wyborczej, ustanawiając między innymi regułę jawności finansowania kampanii wyborczej oraz szczegółowe zasady pozyskiwania i wydatkowania środków przez komitety wyborcze, a także tryb sporządzenia przez pełnomocników finansowych tych komitetów sprawozdań o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu. Ścisłe powiązanie unormowań Rozdziałów 12 i 15 Kodeksu wyborczego nakazuje przyjąć, zgodnie z regułami systemowej wykładni prawa, że przepisy dotyczące finansowania kampanii wyborczej, zawarte w Rozdziale 15, dotyczą jedynie kampanii w rozumieniu formalnym, a więc wynikającym z przepisów Rozdziału 12. Także wszelkie przepisy zamieszczone w Kodeksie wyborczym, zawierające sankcje, dotyczą nakazów i zakazów przewidzianych w tym akcie prawnym. Odnoszą się więc one do naruszeń reguł prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej w takim znaczeniu, jakie nadał temu pojęciu przepis art. 104 Kodeksu wyborczego.

Państwowa Komisja Wyborcza dostrzega jednak prowadzenie — przez osoby mniej lub bardziej oficjalnie promowane przez różne środowiska lub partie polityczne, reprezentujące różne strony sceny politycznej — takich działań, które co prawda z przedstawionych wyżej względów formalnych nie mogą być uznane za kampanię wyborczą sensu stricto, poddaną wszelkim rygorom przepisów Kodeksu wyborczego, ale które mają wszelkie cechy działań kampanijnych. Nie chodzi przy tym o działania stanowiące istotę życia politycznego w demokratycznym państwie, to jest o propagowanie określonych programów politycznych i krytykę programów głoszonych przez inne partie, utrzymywanie naturalnej więzi z wyborcami, itp., ale o zachowania noszące od strony materialnej cechy charakterystyczne dla klasycznej kampanii wyborczej, to jest organizowanie spotkań i wystąpień, podczas których zarówno ich organizatorzy, jak i główni bohaterowie, w sposób bezpośredni określają te kontakty mianem konwencji wyborczych lub spotkań z kandydatami na posłów i senatorów, budowanie stron internetowych, na których określone osoby występują jako kandydaci itp.

Państwowa Komisja Wyborcza uważa, że dwudziestopięcioletni już okres budowania demokratycznego państwa prawa dostarczył należytej miary doświadczeń, która powinna ułatwić klasie politycznej wytyczenie granicy pomiędzy działaniami korzystającymi z konstytucyjnej ochrony swobody działalności partii politycznych i innych wolności konstytucyjnych, w tym wolności słowa, które nie mogą być ograniczane przepisami ustawy, a działaniami o charakterze czysto agitacyjnym, nakierowanym na instrumentalne obejście przepisów Kodeksu wyborczego.

Wyczerpująca kazuistyka byłaby z góry skazana na niepowodzenie. Jedynie przykładowo można zatem wskazać na dwie istotne okoliczności.

Po pierwsze na tę, iż dość jasno rysuje się podział na działania wewnątrzpartyjne, odbywające się na zjazdach, kongresach i zebraniach partii, w tym na spotkaniach z członkami partii oraz na działania agitacyjne, skierowane do niesprecyzowanego, szerokiego kręgu odbiorców, w których promowani są potencjalni kandydaci na posłów i senatorów, a krytykowani kandydaci innych środowisk politycznych. Idzie przy tym o ich promocję lub krytykę jako kandydatów na przyszłych parlamentarzystów, a nie związaną z piastowaniem aktualnie przez takie osoby określonych stanowisk lub urzędów.

Po drugie na tę, że informacje pochodzące od przedstawicieli środków społecznego przekazu korzystają z konstytucyjnej ochrony prawa obywateli do pozyskiwania informacji.

W chwili obecnej Państwowa Komisja Wyborcza jest władna, bez przekroczenia swych ustawowych uprawnień, przypomnieć partiom politycznym, że jeśli prowadzą one działalność na rzecz osób zamierzających kandydować w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, to finansowanie tej działalności podlega rygorom ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924).

Państwowa Komisja Wyborcza, nie dysponując na obecnym etapie innymi instrumentami pozwalającymi na wymuszenie zaprzestania prowadzenia działań takich, które od strony materialnej noszą cechy kampanii wyborczej, w nawiązaniu do swoich stanowisk wyrażonych wielokrotnie przed wcześniej przeprowadzonymi wyborami, raz jeszcze stwierdza, że w imię zasady równych szans oraz w imię dobrze pojętej kultury politycznej, zarówno osoby zamierzające uczestniczyć w wyborach, jak i podmioty promujące udział tych osób w wyborach, powinny przed zarządzeniem wyborów przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej powstrzymać się od klasycznych elementów kampanii wyborczej na rzecz przyszłych kandydatów, zważywszy także i to, że wyłączność na prowadzenie kampanii wyborczej posiadają komitety wyborcze, które we właściwym trybie zawiadomiły Państwową Komisję Wyborczą o swoim utworzeniu i Komisja przyjęła to zawiadomienie (art. 84 § 1 i 98 Kodeksu wyborczego), zaś samo utworzenie komitetu wyborczego również możliwe jest dopiero po zarządzeniu wyborów (art. 85 § 1 Kodeksu wyborczego).

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej: Wojciech Hermeliński