Odpowiedź Państwowej Komisji Wyborczej na pisma Ruchu Kontroli Wyborów z dnia 19 kwietnia 2016 r.

    PAŃSTWOWA

KOMISJA WYBORCZA

ZPOW-432-8/16
ZPOW-066-700/15/16

Pani
Hanna DOBROWOLSKA

Pani
Krystyna ŁAZOR

Pan
Józef ORZEŁ

Ruch Kontroli Wyborów
Pokaż adres e-mail

Państwowa Komisja Wyborcza, odpowiadając na pisma z dnia 19 kwietnia 2016 r., wyjaśnia, co następuje.

Zgodnie z art. 41a § 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.), który wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2016 r., Państwowa Komisja Wyborcza zobowiązana była do ustalenia wzorów przezroczystych urn wyborczych, uwzględniając przy tym rodzaj i wielkość obwodów głosowania. Urny te muszą być stosowane w każdych wyborach przeprowadzanych od dnia 1 lipca 2016 r.

Zgodnie zatem z ustawową delegacją, uchwałą z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie wzorów urn wyborczych (M.P. poz. 312) oraz uchwałą z dnia 11 kwietnia 2016 r. zmieniającą uchwałę w sprawie wzorów urn wyborczych, Państwowa Komisja Wyborcza ustaliła wzory urn wyborczych spełniających wymogi określone w Kodeksie wyborczym. Powołane uchwały wejdą w życie od dnia 1 lipca 2016 r., tj. od dnia wejścia w życie przepisów określających wymóg stosowania w wyborach przezroczystych urn wyborczych.

Należy przy tym podkreślić, że art. 41a ust. 1 Kodeksu wyborczego stanowi, iż urna wyborcza jest wykonana z przezroczystego materiału. Oznacza to zatem, że wszystkie elementy urny wyborczej muszą być przezroczyste. Poza tym, stosownie do art. 41a § 2 Kodeksu wyborczego, urna wyborcza musi być wykonana w taki sposób, aby:

1)  w czasie głosowania nie było możliwe wrzucenie kart do urny w inny sposób niż przez przeznaczony do tego otwór;

2)  nie było możliwe wyjęcie kart z urny przed otwarciem urny przez obwodową komisję wyborczą po zakończeniu głosowania, ani wysypanie się kart z urny.

Państwowa Komisja Wyborcza informuję, że określone w powołanych wyżej uchwałach wzory urn wyborczych spełniają wymienione wymagania ustawowe. Nie ma bowiem możliwości wrzucenia do urny wyborczej, wykonanej zgodnie z określonym przez Komisję wzorem, kart do głosowania w sposób inny niż przez przeznaczony do tego otwór (jeden), a także wyjęcia z niej kart do głosowania przed zdjęciem pokrywy urny, która w trakcie głosowania będzie zamknięta za pomocą zastosowanego mechanizmu służącego do blokowania wieka urny, tj.:

1)  śrub wkręcanych (bez możliwości całkowitego wykręcenia) w nitonakrętki zamocowane w ścianach bocznych urny lub

2)  mechanizmów odciąganych (bez możliwości ich całkowitego wyjęcia) zamiast zakręcanych, pod warunkiem umieszczenia w ścianach bocznych i wieku urny otworów umożliwiających założenie plomby plastikowej lub metalowej.

Ponadto urna wyborcza po jej zamknięciu będzie zaplombowana za pomocą plomby, a także, stosownie do art. 42 § 1 Kodeksu wyborczego, opieczętowana.

Dlatego też zupełnie nieuzasadnione jest Państwa twierdzenie, że określona przez Komisję „urna nie spełnia podstawowych wymogów bezpieczeństwa i walorów użytkowych”. Należy w tym miejscu podkreślić, że przed uruchomieniem środków na zakup urn wyborczych we wszystkich gminach, Państwowa Komisja Wyborcza przetestowała prototyp urny wyborczej, wykonany na zlecenie jednej z gmin, na podstawie uchwały Państwowej Komisji Wyborczej. Zaprezentowana Państwowej Komisji Wyborczej urna wykonana zgodnie ze wzorem pomyślnie przeszła próbę obciążeniową i pojemnościową. Próba nie wykazała nieprawidłowości.

Ponadto należy podkreślić, że wzór urn wyborczych zakłada, że urna wyborcza musi być wykonana z przezroczystego, wytrzymałego (uniemożliwiającego jej uszkodzenie powodujące wysypanie się kart) materiału (boki, dno i pokrywa), tj. jak wskazano we wzorach poliwęglanu litego (co najmniej 3 mm). Konstrukcja urny wykonanej zgodnie określonym wzorem (wykonanie urny i łączenie jej elementów) zapewnia że jest ona trwała i bardzo wytrzymała. Ponadto wzór zakłada, że urna wyborcza musi być wykonana w taki sposób, aby:

1)  w czasie głosowania nie było możliwe wrzucenie kart do urny w inny sposób niż przez przeznaczony do tego jeden otwór wrzutowy;

2)  posiadała jeden otwór wrzutowy (ze wskazaniem jego rozmiaru uwzględniającego możliwość wrzucania do niej kart do głosowania w formie broszury w formacie A4 lub B4 umieszczonych w kopertach);

3)  otwór wrzutowy (jeden) umieszczony był na górnej pokrywie urny;

4)  otwór wrzutowy uniemożliwiał wyjęcie (lub wysypanie się) kart do głosowania;

5)  nie było możliwe wyjęcie kart z urny przed otwarciem urny przez komisję po zakończeniu głosowania ani wysypanie się kart z urny;

6)  zapewniała łatwość jej skutecznego zamknięcia za pomocą urządzeń zamykających i zabezpieczających urnę przed otwarciem;

7)  zapewniała możliwość stosowania jednorazowych plomb (m. in. plastikowe, drutowe, linkowe).

Dodatkowo, ze względów bezpieczeństwa, urny wyborcze nie mogą być rozkładane, mimo tego, że wiele gmin (miast) wnosiło u uwzględnienie takiej możliwości, z uwagi na łatwiejsze ich przechowywanie. Oznacza to, że urna wyborcza musi być wykonana w taki sposób, iż nie będzie możliwości jej otwarcia (rozłożenia) w inny sposób niż poprzez zdjęcie z niej górnej pokrywy.

Państwowa Komisja Wyborcza wyjaśnia jednocześnie, że ustawodawca nie określił w art. 41a § 2 Kodeksu wyborczego, dotyczącym sposobu wykonania urny wyborczej, obowiązku stosowania w nich mechanizmów blokujących jednorazowe wrzucenie więcej niż jednej karty do głosowania. Oprócz tego zastosowanie w urnach wyborczych tego rodzaju mechanizmów byłoby bezprzedmiotowe, gdyż przepisy polskiego prawa wyborczego przewidują możliwość wrzucenia podczas głosowania w danych wyborach więcej niż jednej karty do głosowania, tj. po jednej karcie w wyborach do różnych organów. Należy bowiem podkreślić, że w wyborach samorządowych w m. st. Warszawie wyborca wrzuca do urny wyborczej cztery karty do głosowania, z czego trzy mogą być wykonane w formie broszury, tj. składać się z odpowiedniej liczby zadrukowanych jednostronnie, zbroszurowanych i trwale połączonych kartek. Poza tym karty do głosowania mogą być wrzucane do urny wyborczej w kopertach. Ponadto nie sposób w tym miejscu pominąć, że zastosowanie tego rodzaju mechanizmów w urnach wyborczych znacznie zwiększyłoby koszt ich wykonania, który i tak z uwagi na wykorzystanie przezroczystego materiału jest znaczący. Przeznaczenie większej kwoty na wykonanie urn wyborczych nie jest natomiast możliwe ze względu na przyjęty przez parlament budżet Krajowego Biura Wyborczego.

Jednakże należy zauważyć, że Państwowa Komisja Wyborcza wskazała wójtom (burmistrzom, prezydentom miasta), że podczas wykonywania urn wyborczych dopuszczalne jest wykonanie zagiętych do wnętrza urny krawędzi otworu wrzutowego („kołnierza”), co usztywni konstrukcję wieka urny oraz ułatwi wyborcom wrzucanie kart do głosowania (po zwężeniu otwór wrzutowy nie może być węższy niż 1,5 cm), a jednocześnie uniemożliwi wyjęcie karty do głosowania z urny wyborczej. Trzeba jednakże podkreślić, że wielkość otworu wrzutowego musi uwzględniać możliwość wrzucenia przez wyborcę w jednej kopercie czterech kart do głosowania, z czego trzy mogą być broszurami w formacie A4 (wybory samorządowe).

Nie sposób w tym miejscu pominąć, że nie zmieniły się przepisy Kodeksu wyborczego przewidujące obowiązek stosowania nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a, co w konsekwencji oznacza, że przy obecnym systemie zgłaszania kandydatów w formie list w wyborach do: Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu Europejskiego, rad gmin będących miastami na prawach powiatu, rad powiatów i sejmików województw oraz rad dzielnic m.st. Warszawy, karty do głosowania w tych wyborach muszą być sporządzone z odpowiedniej liczby zadrukowanych jednostronnie, zbroszurowanych i trwale połączonych kartek formatu A4 (broszur). Natomiast w przypadku wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, w wyjątkowych sytuacjach, w przypadku gdy z powodu wieloznakowych imion lub nazwisk kandydatów umieszczenie kandydatów zdanej listy na karcie w formacie A4 nie jest możliwe, dopuszczalne jest nawet sporządzenie kart w formacie B4. Dlatego też wielkość otworu wrzutowego musi uwzględniać wrzucenie karty do głosowania (broszury) w kopercie formatu dedykowanego dla tego rozmiaru karty do głosowania. Trzeba mieć przy tym również na uwadze, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) może, dla pomieszczenia kart do głosowania w jednej kopercie, zapewnić np. koperty z rozszerzanymi bokami.

Państwowa Komisja Wyborcza informuje także, że wbrew nieprawdziwemu twierdzeniu zawartemu w piśmie, nie wydawała żadnych rekomendacji dotyczących wrzucania kart do głosowania w kopertach.

Możliwość wrzucenia do urny przez wyborcę karty lub kart do głosowania w kopercie wynika wprost z art. 52 § 8 Kodeksu wyborczego, który wejdzie wżycie od 1 lipca 2016 r. Zgodnie bowiem z powołanym przepisem wyborca może wrzucić kartę lub karty do głosowania do urny wyborczej w kopercie na kartę lub karty do głosowania. Stosownie natomiast do art. 52 § 9 Kodeksu wyborczego dostępność kopert na karty do głosowania w lokalu wyborczym zapewnia:

1)  na obszarze kraju – wójt w ramach zadań zleconych gminie;

2)  za granicą – konsul;

3)  na polskim statku morskim – kapitan statku.

Oznacza to zatem, że o powyższej regulacji przesądził ustawodawca, a nie Państwowa Komisja Wyborcza. Komisja nie wyrażała także opinii w zakresie możliwości wrzucania do urny kart do głosowania w kopercie zarówno w trakcie prac legislacyjnych, jak też w innym trybie.

Nieprawdziwe jest także twierdzenie zawarte w piśmie, że „Decyzja o zakupie zaproponowanych urn została podjęta bez koniecznych konsultacji i oznacza marnotrawienie środków publicznych”.

Przede wszystkim należy podkreślić, że ustawowa delegacja do określenia wzorów urn wyborczych (art. 41a § 3 Kodeksu wyborczego) nie przewiduje obowiązku przeprowadzania przez Państwową Komisję Wyborczą uzgodnień (lub wyrażenia opinii) w tym zakresie z jakimkolwiek podmiotem. Jednakże mimo tego Państwowa Komisja Wyborcza konsultowała założenia wzoru urn wyborczych z gminami, które stosownie do art. 156 § 1 Kodeksu wyborczego są odpowiedzialne za zakup urn wyborczych oraz ich zapewnienie obwodowym komisjom wyborczym na potrzeby przeprowadzenia głosowania, a także za ich przechowywanie (możliwość zajęcia stanowiska i zgłoszenia propozycji miały wszystkie gminy w Polsce, za pośrednictwem delegatur Krajowego Biura Wyborczego). Krajowe Biuro Wyborcze konsultowało także założenia wzoru urn wyborczych z wykonawcami urn wyborczych (praktykami), którzy zgłosili się do Komisji z propozycją zaprezentowania wykonanych przez nich rozwiązań. Natomiast wzór urny opracowany został przez firmę projektową wyłonioną w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Informacja w zakresie tego postępowania dostępna jest na stronie internetowej Komisji http://przetargi.kbw.gov.pl w zakładce „Postępowania poniżej 30000€”. Trzeba jednakże w tym miejscu podkreślić, że założenia do wizualizacji projektów i w konsekwencji sam wzór urn wyborczych określiła Państwowa Komisja Wyborcza.

Ponadto wzór urn wyborczych był konsultowany z wysokiej klasy specjalistami ze środowisk naukowych, którzy mają wiedzę w zakresie tego rodzaju produktów, tj. na zlecenie Krajowego Biura Wyborczego przedstawiciele Politechniki Lubelskiej i Akademii Morskiej w Szczecinie opracowali opinie naukowe dotyczące projektu urn wyborczych, w tym również dotyczące wytrzymałości konstrukcji. Opinie nie wykazały wad konstrukcyjnych.

Państwowa Komisja Wyborcza konsultowała zatem wzory urn wyborczych z ekspertami, którzy mają naukową i praktyczną wiedzę w tym zakresie.

Dlatego też twierdzenie, że decyzja o wydaniu zgody na uruchomienie środków na wypłatę dotacji celowej i wszczynanie przez gminy postępowań w sprawie zakupu urn wyborczych (a nie o zakupie urn wyborczych – jak wskazano w piśmie) była wydana bez konsultacji, jest nieprawdą.

Państwowa Komisja Wyborcza zapewnia jednocześnie, że brak konsultacji z Ruchem Kontroli Wyborów wzoru urn wyborczych nie był przejawem ignorowania ze strony Komisji, co sugeruje się w przekazanym piśmie. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że informacja o konieczności ustalenia przez Państwową Komisję Wyborczą wzorów przezroczystych urn wyborczych, wynikającej z art. 41a ust. 3 Kodeksu wyborczego, znana była od 28 lipca 2015 r. (data ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy – poz. 1043). W okresie od opublikowania tej nowelizacji Kodeksu wyborczego do czasu określenia wzorów urn wyborczych Ruch Kontroli Wyborów nie przedstawił Komisji żadnych propozycji w tym zakresie.

Należy także zwrócić uwagę, że na stronie internetowej Komisji dostępny jest komunikat z dnia 11 kwietnia 2016 r. w sprawie wzorów urn wyborczych, w których wskazano z jakich względów Państwowa Komisja Wyborcza wydała zgodę na uruchomienie środków na wypłatę dotacji celowej i wszczynanie przez gminy postępowań w sprawie zakupu urn wyborczych.

Państwowa Komisja Wyborcza informuje również, iż każdorazowo szczegółowo analizuje wszystkie postulaty, dotyczące procedury wyborczej, zgłaszane przez wszelkie podmioty i środowiska, w także m.in. przez Ruch Kontroli Wyborów. Do postulatów zgłoszonych przez Ruch Kontroli Wyborów w dniu 4 września 2015 r. oraz przedstawionych na spotkaniu w siedzibie Państwowej Komisji Wyborczej w dniu 28 września 2015 r., Komisja odniosła się szczegółowo w piśmie znak ZPOW-066-700/15 z dnia 19 października 2015 r. Wyjaśnienia te znajdują się także na stronie internetowej Komisji http://parlament2015.pkw.gov.pl w zakładce Komunikaty PKW. Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymuje stanowisko wyrażone w powołanych wyjaśnieniach. Jednocześnie, jak wskazała Państwowa Komisja Wyborcza przed wyborami do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w 2015 r., w kolejnych wyborach ogólnopolskich organy wyborcze dołożą starań zmierzających do publikowania na stronach internetowych zeskanowanych protokołów wyników głosowania z poszczególnych obwodowych komisji wyborczych. Również Krajowe Biuro Wyborcze podejmie działania zmierzające do tego, aby umożliwić delegaturom Krajowego Biura Wyborczego zamieszczanie skanów tych protokołów, w tym do zapewnienia odpowiedniej infrastruktury serwerowej.

Państwowa Komisja Wyborcza jednocześnie informuje, że nie może przyjąć do siebie twierdzenia, że jej działanie stanowi działanie wbrew zasadom demokracji. Jest to bowiem niczym nieuzasadniona i krzywdząca teza.

Zastępca Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej: Wiesław Kozielewicz